Χρόνια τώρα την βλέπω να κάνει το εξής: Ανεβαίνει στη σκηνή διστακτικά, με μία δυσεύρετη συστολή, έτσι που σου ’ρχεται να πεις: «Θεέ μου, πόσο εύθραστη είναι». Στην πορεία, δεν μεταμορφώνεται στο θηρίο που θα αγριέψει και θα έρθει σε πλήρη αντίθεση με την προηγούμενη εικόνα της, αλλά στο ξωτικό εκείνο που θα σε συνεπάρει με τη βελούδινη φωνή του και θα σου μεταφέρει εικόνες τόσο κοντινές, αλλά τόσο διαφορετικά ειδωμένες μέσα από τα δαντελωτά και γεμάτα διορατικότητα μάτια του!
Ο λόγος για την Αφεντούλα Ραζέλη, η οποία έχει πολλούς λόγους αυτό τον καιρό να είναι ευτυχισμένη! Oλοκλήρωσε τις εμφανίσεις με τον αγαπημένο της Βαγγέλη Κορακάκη στις «Μουσικές Διαδρομές», κυκλοφορεί το νέο ολοκαίνουργιο δίσκο της «Εκτός συνόρων/ ABROAD Athens meets Thessaloniki in Berne» και σχεδιάζει κάποιες συναυλίες προς το καλοκαιράκι τόσο σε Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Απολαύστε την!
Μίνα Μαύρου: Αφεντούλα, σε παρατηρώ χρόνια και ειλικρινά εντυπωσιάζομαι κάθε φορά από την ταχύτητα, με την οποία μεταμορφώνεσαι πάνω στη σκηνή… Επίτρεψέ μου… Άλλες φορές σε αντικρίζω σαν ξωτικό, όταν μας χαρίζεις το «Σαν την αγάπη την κρυφή», άλλες φορές σαν ερωτευμένη γυναίκα με το «Απόψε που μου λείπεις» και άλλες φορές σαν ολόφρεσκο κορίτσι με τη «Μικρή μπαλάντα». Θα μας μαρτυρήσεις λίγα στοιχεία από την τεχνική σου;
Αφεντούλα Ραζέλη: Κατ΄αρχήν, μου αρέσει πολύ που το τοποθετείς έτσι…
Ξωτικό, λες, ερωτευμένη γυναίκα λες, ολόφρεσκο κορίτσι λες…
Τι όμορφα!!! Πρόσωπα της ίδιας γυναίκας. Είμαι όλα αυτά και πολλά άλλα… Ειδικά η έννοια ξωτικό, μου αρέσει πολύ… ΄Ετσι με φωνάζουν και πολλές φίλες μου. Είναι χαρακτηρισμός που με αφορά. Αυτός ο χαρακτηρισμός εμπεριέχει για μένα μια αίσθηση ελευθερίας, που επίσης με αφορά και τη «δουλεύω» συνειδητά. Αίσθηση ελευθερίας, με λίγο «είμαι στον κόσμο μου» (όχι γραφικά βέβαια, γιατί με αφορά και να πατάω στη γη..). Δικαίωμα στο ταξίδι, στο όνειρο. Σίγουρα ναι!!!
Η μεταμόρφωση είναι μέρος της ερμηνείας, διότι αφηγούμαι μέσα από το τραγούδι μικρές ιστορίες. Είναι αισθητική! Είναι και στοιχείο του χαρακτήρα μου, είναι και λίγο σπουδή, γιατί ασχολήθηκα ερασιτεχνικά για λίγο (2 χρόνια) με το θέατρο, όσο ζούσα στη Θεσσαλονίκη, από την οποία ξεκίνησαν τα μικρά μου βήματα στο τραγούδι. Από μικρό παιδί μου άρεσε, συγχρόνως με το τραγούδι, να απαγγέλω..
Και η σπουδή στο τραγούδι βέβαια, με τη δασκάλα μου στο Εθνικό Ωδείο, Αννα Διαμαντοπούλου. Και αυτή με οδήγησε σε μονοπάτια ερμηνείας προσωπικά και στο να ψαχτώ σε διαφορετικά είδη τραγουδιών που με συγκινούσαν.
Η τεχνική από μόνη της δεν με αφορά, ούτε με συγκινεί. Ναι στο συνδυασμό, αλλά κυρίως στο φυσικό και αληθινό. Κυρίως στο συναίσθημα! Και σε ό,τι νοιώθω ότι μπορώ να το στηρίξω και υποστηρίξω. Είναι διαίσθηση, πιστεύω πολύ στη διαίσθηση και φροντίζω να έχω καθαρό το δρόμο προς αυτήν…Όλα αυτά λοιπόν, είναι η μεταμόρφωση που λες!
Μίνα Μαύρου: Μια αγαπημένη σου συνήθεια είναι να «πειράζεις» γνωστά και αγαπημένα τραγούδια. Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι για κάποιον που φρεσκάρει ένα παλιό κομμάτι να μην «υπερβεί τα εσκαμμένα»;
Αφεντούλα Ραζέλη: Είναι και εύκολο, είναι και δύσκολο, είναι και ρίσκο μερικές φορές. Χρειάζεται γνώση, αισθητική, σεβασμό, για να πειράξεις γνωστά πράγματα και καταξιωμένα στον κόσμο.Δεν τα πειράζουμε όλα βέβαια, κάποια πράγματα δεν χρειάζονται τίποτα. Η δύναμή τους είναι η υπόστασή τους!
Τα τελευταία χρόνια έγινε και λίγο «μόδα». Ακούω διάφορες διασκευές από γκρουπάκια και συναδέλφους, αλλά γενικά αυτό που ακούω μου αρέσει. Μου άρεσε ο καινούργιος ήχος της Μελίνας (Κανά),της Ελένης(Τσαλιγοπούλου),του Αλκίνοου.Του Αλέξανδρου Εμμανουηλίδη, καινούργιου τραγουδοποιού.Της Μαρίας Παπαγεωργίου,τραγουδίστριας πολύ ιδιαίτερου ύφους, της νέας γενιάς κι αυτή… Του Αλέξανδρου Μπελλέ, άλλου νέου τραγουδιστή -τραγουδοποιού. Ακούω «πειραγμένα» τραγούδια από παιδιά νέα και ενθουσιάζομαι, παίρνω ιδέες, μιλώ με τους συνεργάτες μου… Είμαι, σαν άνθρωπος, ανοιχτή σε «πειράγματα» και στο καινούργιο. Εξάλλου, ο καθένας έχει δικαίωμα και στο λάθος. Πώς αλλιώς θα μάθουμε;
Μίνα Μαύρου: Μα, αν δεν κάνω λάθος, αυτό το «πείραγμα» το κάνεις χρόνια…
Αφεντούλα Ραζέλη: Ναι, έτσι είναι. Το κάνω χρόνια τώρα στις διάφορες μουσικές σκηνές, όπου εμφανίζομαι. Λίγο από μουσικές του κόσμου, λίγο από swing, λίγο από jazz, bossa, αλλά μη φανταστείς τρελλά πράγματα. Όσο παίρνει, ίσα για να νοιώθω αυτή τη φρεσκάδα της δημιουργίας και του καινούργιου. Κυρίως από ανάγκη εσωτερική, όχι από μόδα.Ξέρεις, κι όταν τραγουδάς καιρό κάποια πράγματα, σε κουράζουν. Κουράζομαι εύκολα! Βαριέμαι να τραγουδάω ένα τραγούδι πάνω από 3 φορές! Θέλω πρόβες συχνές, αλλαγή τραγουδιών, ανανέωση! Οπότε, κάποια στιγμή, γίνεται ανάγκη το να «πειράξεις». Κάποια τραγούδια σού κλείνουν από μόνα τους το μάτι. Είναι πειρασμός, βρε αδερφέ!
Βέβαια.. είναι και θέμα γούστου όλο αυτό… Πολλοί διαφωνούν, διαφωνούν απολύτως.Οk! Ο καθένας είναι ελεύθερος να κάνει ό,τι τον ευχαριστεί. Εγώ θέλω να υπάρχει μέτρο και ισορροπία. To απόλυτο είναι λίγο επικίνδυνο μερικές φορές, αλλά σέβομαι την ελευθερία του άλλου. Το αν με αφορούν οι πράξεις του, είναι άλλη ιστορία. Αυτό είναι δική μου ελευθερία. Μπορώ να επιλέξω.
Μίνα Μαύρου: Με την ίδια ευκολία που ερμηνεύεις Χατζιδάκι, ερμηνεύεις Τσιτσάνη, Θεοδωράκη αλλά και Κορακάκη. Αναρωτιέμαι πώς να το χαρακτηρίσω… Ερμηνευτικές μεταμορφώσεις της Αφεντούλας ή ερμηνευτικές προσεγγίσεις διαφορετικού μουσικού υλικού;
Αφεντούλα Ραζέλη: Η ερώτησή σου αυτή, είναι συνέχεια της προηγούμενης.
Ξεκίνησα με ρεμπέτικα, σμυρνέικα και κομπανίες στη Θεσσαλονίκη. Τα τραγούδησα, τα σπούδασα στα ρεμπέτικα πάλκα, τα κατέκτησα (στο βαθμό που το έκανα, γιατί είναι μεγάλη ιστορία αυτό), τα μελέτησα, μεγάλο σχολείο το πάλκο! Τότε ήταν όλα καινούργια και φρέσκα. Οι βραδιές ήταν σαν εκκλησία.
Ο κόσμος άκουγε, μετουσίωνε, ερωτευόταν. Τώρα ακούει λιγότερο, ερωτεύεται λιγότερο. Αλλά είναι και σημεία των καιρών… είναι εποχές που δεν εμπνέουν πολύ. Αλλά και πάλι είναι στο χέρι του καθένα πώς θα τα διαχειριστεί όλα αυτά.
Στην Αθήνα, το ΄89 όταν ήρθα (για μεταπτυχιακό) έκανα θητεία στα πάλκα με τους μεγάλους του ρεμπέτικου, Γκολέ (εκεί να δείς ξενύχτια!), Μπίνη κ.ά. Μετά από κάποια χρόνια έστρεψα και αλλού την ψυχή μου. Η χώρα μας έχει τεράστιο πλούτο, τόσο μουσικό, όσο και από μουσικούς και από φωνές. Άνοιξαν μεγάλα φωτεινά παράθυρα για ’μένα ..Νταντωνάκη, Χατζιδάκις… Και πολλοί άλλοι. Και εκτός Ελλάδας. Πάντα άκουγα διάφορες μουσικές.Τί γίνεται, βρε αδερφέ και έξω από μας; Σίγουρα δεν είμαστε το κέντρο του σύμπαντος…(Γέλια).
Η μουσική του κόσμου ασκεί μεγάλη γοητεία για ’μένα. Αλλά δεν το κάνω επισταμένα.Το κάνω στα πλαίσια του ότι με ευχαριστεί να ακούω διάφορα πράγματα. Και πάνω εκεί, «τσιμπάω» και καμιά φωνή και μελετώ και κανένα ωραίο ξενόγλωσσο τραγούδι. Μου αρέσει η Ισπανική γλώσσα. Chavella Vargas, Buika, Lila Downs (κάποιες από τις τραγουδίστριες και όχι μόνο…).
Ανησυχία, γενικά. Σα χαρακτήρας. Ανάγκη του μυαλού, της ψυχής μου να ψάχνομαι. Μερικές φορές με ταλαιπωρεί αυτό. Αλλά δεν γλυτώνω … νοιώθω σαν να γεννάω… Είτε ιδέες, είτε μετατοπίσεις του νου. Τώρα πια, το ’χω μάθει και το καλωσορίζω κάθε φορά που έρχεται. Δεν το φοβάμαι, δεν το πολεμάω.. (για την αλλαγή μιλάω..). Είναι και οι εποχές σήμερα ετσι,πολύ γρήγορα κινούνται όλα. Νοιώθω πως, αν δεν εχουμε το νου και την καρδιά ανοιχτά και έτοιμα για μετατόπιση,για αλλαγή,θα μας πάρει από κάτω, θα χάσουμε τη μπάλα.
Μίνα Μαύρου: Κάποτε ο Λάμπρος Λιάβας, μετά την πρώτη μεγάλη συναυλία σου για το ρεμπέτικο, αναρωτήθηκε, μέσω Ελευθεροτυπίας, «αν θα σου δοθεί η σκυτάλη». Λοιπόν;
Αφεντούλα Ραζέλη: Ο Λάμπρος Λιάβας αναρωτήθηκε αν θα μου δώσουν τη σκυτάλη, γιατί προφανώς, του έκανε εντύπωση η φωνή μου..(και τον ευχαριστώ θερμά γι αυτό).΄Ηταν η πρώτη «κριτική» που μου έγινε σαν τραγουδίστρια και ήταν πολύ τιμητική για ’μένα. Τι να σου πω… Δεν ξέρω για τη σκυτάλη. Ξέρω όμως ότι από τότε μέχρι και σήμερα εγώ εξακολουθώ να αγαπώ πολύ αυτό που κάνω, να τιμώ αυτό που μου έχει δοθεί, να ευχαριστώ για το δώρο το ξεχωριστό, να είμαι ενεργή, να προσπαθώ να είμαι δημιουργική. ΄Εχω ένα πολύ μικρό κομμάτι στην πίτα που λέγεται ελληνικό τραγούδι. Είμαι στις καρδιές κάποιων ανθρώπων αφού ερχονται και μου το λένε. Αγαπιέμαι, αγαπώ, άρα Ζω!! Αυτό έχει σημασία… Για ’μένα, πολύ!
Μίνα Μαύρου: Πόσο επηρέασαν τα πρώτα σου μουσικά ακούσματα τη μετέπειτα εξέλιξή σου; Τι κράτησες, τι εξέλιξες;
Αφεντούλα Ραζέλη: Τα πρώτα μου ακούσματα ήταν από τη φωνή της Μοσχολιού και του Μπιθικώτση… από 45άρια … Στο χωριό όπου μεγάλωσα, δεν υπήρχαν δυνατότητες για πολλά. Από το ραδιόφωνο ό,τι ακούγαμε. Λαϊκά τραγούδια: Τσιτσάνης, Καζαντζίδης, Γιώτα Λύδια, Πόλυ Πάνου κ.λ.π.. Πρώτο και Τρίτο προγραμμα του ραδιοφώνου, για πρώτη φορά Λιλιπούπολη. Αγωνία για τη Λιλιπούπολη… χτύπαγε σαν ταμπούρλο η καρδιά μου, γιατί ένοιωθε ότι εκεί κάτι άλλο γινόταν, διαφορετικό, ξεχωριστό, αλλά δεν ήξερε πώς να το εξηγήσει.
Ωραίες φωνές… η οικογένεια καλλίφωνη, πολλά γλέντια. Όλ’ αυτά τα κουβαλώ μέσα μου, είναι η προίκα μου! Είμαι αυτά…Τα κρατώ ευλαβικά, και όσο εγώ εξελίσσομαι σαν άνθρωπος, όλα εξελίσσονται…
Μίνα Μαύρου: Πώς θα σε χαρακτήριζες;
Αφεντούλα Ραζέλη: Είμαι, κατά βάση, μια λαϊκή τραγουδίστρια, δηλαδή, εκεί στο λαϊκό κυρίως τραγούδι, ξεδιπλώνεται το εύρος της φωνής μου και ξεπηδά ο λυγμός, το μεράκι μου. Εκεί κάνει «γκέλ» η ψυχή μου. Απλώς οι ανησυχίες μου και η γκάμα της φωνής σε συνδυασμό με τη δουλειά, που εχω κάνει και κάνω, μού δίνουν τη δυνατότητα να προσεγγίσω και άλλα είδη. Πρόσεξε, δεν με αφορά η λογική του «τα λεω όλα»…Όχι… Τουναντίον… μόνο ό,τι μπορώ να υποστηρίξω και να νοιώσω καλά μέσα σ΄ αυτό.
Μίνα Μαύρου: Κάποια στιγμή παίρνεις την απόφαση να κάνεις μία περιοδεία στην Ελβετία και έρχεται ένας τρίτος προσωπικός δίσκος. Καταρχήν, πες μας τι ακριβώς πάθανε οι Ελβετοί μαζί σου;
Αφεντούλα Ραζέλη: Η φίλη μου πια, η Δήμητρα η Χαλαζιά,που ζει και εργάζεται στην Ελβετία, δημοσιογράφος και εκδότρια του λογοτεχνικού περιοδικού «Διάλογος», που ήταν στις συναυλίες, μού είπε ότι οι Ελβετοί σαν λαός, είναι σαν ένα καρύδι!… «Εσύ …», μου είπε, «έσπασες το κέλυφος, και έβγαλες την ψίχα». Πολύ μου άρεσε αυτό!
Το κοινό, ήταν κυρίως Ελβετοί,οι οποίοι άκουγαν κατανυκτικά για δυόμισυ ώρες που ήταν η συναυλία και χειροκροτούσαν πολύ θερμά (αυτό αποτυπώνεται και στο cd).Οι Έλληνες επίσης, μας υποδέχθηκαν με μεγάλο ανθουσιασμό!
Μίνα Μαύρου: «Εκτός συνόρων/ ABROAD Athens meets Thessaloniki in Berne». Ανέλπιστη χαρά αυτός ο δίσκος;
Αφεντούλα Ραζέλη: Μεγάλη χαρά, ναι! Είχα κατά νου να γράψουμε τις συναυλίες μήπως και γινόταν cd. Τη βραδιά της συναυλίας στη Βέρνη, ήρθε και μας άκουσε ένας ΄Ελληνας δεύτερης γενιάς,ο Γιώργος Ραφαήλης, που ζει στην Ελβετία, και μετά από μεσολάβηση –«προξενιό» της Δήμητρας, που προανέφερα, έγινε χορηγός μας.
Μετά από αυτό,εργάστηκε ο Μαρσέλ που διοργάνωσε τις συναυλίες μαζί με την Αθηνά που με κάλεσε στην Ελβετία (είναι παντρεμένοι και ζουν εκεί με τα δυό παιδιά τους, ο Μαρσέλ, δε, μιλά πάρα πολύ καλά τα ελληνικά). Κάπως έτσι, τα πράγματα πήραν το δρόμο τους, το cd εκδόθηκε στη Γερμανία και κυκλοφορεί και στην Ελβετια. Και απ΄ότι μαθαίνουμε, πάει πολύ καλά, με αφιερώματα, κριτικές και εκπομπές για το cd και για την ελληνική μουσική… Την αγαπούν πολύ τη μουσική μας. Αισθάνομαι ευγνωμοσύνη γι’ αυτούς τους ανθρώπους,για την αγάπη και την εμπιστοσύνη που μου δείχνουν.
Οι εξαιρετικοί μουσικοί εκ Θεσσαλονίκης Παναγιώτης Κουτσούρας στο μπουζούκι, ο Γιάννης Κολοβός στο κόντρα μπάσο (μουσικοί του Νίκου Παπάζογλου) και ο πιανίστας Παναγιώτης Παπαγεωργίου, συνεργάτης μου από Αθήνα, έβαλαν την πινελιά και την τέχνη τους..
Μίνα Μαύρου: Ο Άκης Πάνου κλείνει το μάτι στον Ζαμπέτα. Ο Δήμος Μούτσης έχει πιάσει την κουβέντα με τον Τσιτσάνη. Στο σκηνικό προστίθεται ο Κορακάκης και ζητάει φωτιά για το τσιγάρο του. Όλα αυτά στον καινούργιο, πανέμορφο δίσκο σου… Θέλεις να μας πεις πώς τους κατευθύνεις;
Αφεντούλα Ραζέλη: Μπα, μη ξεγιελιέστε… Αυτοί με κατευθύνουν… Εγώ απλώς είμαι το εργαλείο τους. Αφήνομαι με εμπιστοσύνη στους μεγάλους μαστόρους και τα τραγούδια τους… είναι πιο γοητευτικό έτσι..Στη βάρκα, που είναι το ελληνικό τραγούδι, εγώ βάζω για πανάκι το συναίσθημά μου και αυτή γλιστράει και ταξιδεύει.
Μίνα Μαύρου: Με το που μπήκε ο Απρίλης λοιπόν, αποφασίζεις να μας τον παρουσιάσεις, ξεκινώντας από το «Σταυρό του Νότου Plus». Γούρικη αρχή με συνέχεια… Πες μας δυο λόγια για τη γεμάτη μουσικές βραδιά της 2ας Απριλίου, αλλά και για τη συνέχεια των παρουσιάσεων…
Αφεντούλα Ραζέλη: Η βραδιά στο «Σταυρό του Νότου» στέφθηκε με μεγάλη επιτυχία!
΄Ηρθαν πολλοί φίλοι, να μας ακούσουν και να στηρίξουν, μίλησαν για το cd και για ’μένα φίλοι που πολύ με συγκίνησαν. Φίλοι από παλιά που με παρακολουθούν όλα αυτά τα χρόνια (Θανάσης Δημάκης) και φίλοι πιο καινούργιοι. Η δημοσιογράφος και μουσική παραγωγός Ευγενία Λουπακη, ο εικαστικός Κωστής Γεωργίου, η εκδότρια Βάσω Κυριαζάκου.Τους ευχαριστώ θερμά!
Στη Θεσσαλονίκη έγινε η παρουσίαση στην «Πριγκηπέσσα» και μίλησε ο Θωμάς Κοροβίνης, γνωστός από την συγγραφική και τραγουδοποιητική του ιδιότητα. Φίλος μου επίσης…
Και στην πατρίδα μου, τις Σέρρες, παρουσιάστηκε στο «Εκκο Live» ανάμεσα σε γνωστούς, συμμαθητές, φίλους, σε μία πολύ όμορφη και συναισθηματικά φορτισμένη ατμόσφαιρα. Ο παιδικός μου φίλος Γιώργος Καμπανταϊδης μίλησε για το cd επίσης. Τραγουδήσαμε, χορεψαμε, συν-κινηθήκαμε… ’Ηταν τέλεια!
Μίνα Μαύρου: Οι πληροφορίες μου λένε ότι είσαι Απριλογεννημένη! Τι θα ήθελες να σου φέρει ο ευαίσθητος Απρίλης;
Αφεντούλα Ραζέλη: (Ασταμάτητα γέλια)… Ναι, στις 27 είχα τα γενέθλιά μου..Ταυρίνα…Τι θέλω να μου φέρει ο ευαίσθητος Απρίλης… (ωραίο τραγούδι του Θαλασσινού αυτό,με υπέροχους στίχους του Ηλία Κατσούλη).
Μίνα Μαύρου: Μα γι’ αυτό το αναφέρω έτσι… Είναι ένα τραγούδι που μου αρέσει κι εμένα πάρα πολύ… Λοιπόν, επανερχόμαστε… Τι να σου φέρει;
Αφεντούλα Ραζέλη: Όλα τα καλά ας φέρει… Δεν θέλω να βάζω περιορισμούς.. Να ’μαι γερή και άξια να τα γευτώ!
Μια ευχή για το cd θέλω να κάνω… Να φτάσει σε όσο το δυνατόν πιο πολλές καρδιές και να συντροφέψει ανθρώπους στα ταξίδια τους!
Μίνα Μαύρου: Μελλοντικά σχέδια που θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας;
Αφεντούλα Ραζέλη: Είμαι πολύ χαρούμενη, γιατί με τον Βαγγέλη Κορακάκη ολοκληρώσαμε τις εμφανίσεις μας στις «Μουσικές Διαδρομές», στην Πατησίων. Το καλοκαιράκι ετοιμάζω κάποιες συναυλίες σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, για να παρουσιάσω και το cd, αλλά και τραγούδια που αγαπώ!
Επίσης, να μη ξεχνάμε και την ξεκούραση. Τη χρειαζόμαστε, για να αφουγκραζόμαστε τον εαυτό μας και να απολαμβάνουμε τους αγαπημένους μας. Πολύ σημαντικό και αυτό, και δεν είναι πολυτέλεια..
Τέλος, από Οκτώβρη θα γίνουν κάποιες περιοδείες σε Ελβετία, Γερμανία και θα δούμε πού αλλού, για να παρουσιάσουμε και εκεί το cd μας.
Μίνα Μαύρου: Αφεντούλα, σε ευχαριστώ θερμά για αυτή τη συνέντευξη! Καλή συνέχεια στο πανέμορφο μουσικό ταξίδι σου!
Αφεντούλα Ραζέλη: Ευχαριστώ κι εγώ για την φιλοξενία και την όμορφη κουβεντούλα…
04/2015 Μίνα Μαύρου